Gmina Firlej położona jest na równinnych terenach Polesia Lubelskiego, w jego wschodniej części zwanej Małym Mazowszem. Licząc 126,4 km2 i ok 6500 mieszkańców jest jedną z większych gmin województwa Lubelskiego. Siedzibą gminy jest osada Firlej, leżąca nad jeziorem o takiej samej nazwie. Zarówno to jezioro, jak i oddalone o 1 km jezioro Kunów, usytuowane są w bruździe dolinnej dawnego biegu Wieprza.

Gmina Firlej jest gminą rolniczą. Użytki rolne zajmują prawie 8 tys. hektarów. Słabe gleby sprawiają, że przeważają małe, tradycyjne gospodarstwa rolne o średniej powierzchni 6 hektarów, ale brak ośrodków miejskich i uciążliwego przemysłu pozwala się rozwijać agroturystyce i gospodarstwom ekologicznym. Na terenie gminy zarejestrowanych jest ok 200 podmiotów gospodarczych, 100 spośród nich prowadzi działalność handlową i gastronomiczną, licząc na przybywających nad jeziora wczasowiczów. Pozostałe firmy działają w sektorze usług, głównie budowlanych i transportowych. Funkcjonują także pojedyncze zakłady usługowe: tartak, stacja paliw, rozlewnia gazu, wytwórnia pasz, usługi weterynaryjne, wytwórnia wód gazowanych. Na terenie gminy funkcjonują 4 szkoły podstawowe, gimnazjum, przedszkole, Liceum Profilowane, Policealne Studium Agrobiznesu oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy z gimnazjum.

Ośrodkiem przy którym skupia się życie kulturalne gminy jest Gminna Biblioteka Publiczna z dwoma oddziałami filialnymi. W budynku Biblioteki znajduje się obecnie: sala do gry w tenisa stołowego, sala komputerowa, czytelnia itp.

HISTORIA

Okolice Firleja zamieszkane były już około 2 tys. Lat p.n.e. Od XIV w. Historia tych ziem łączy się z jednym z najpotężniejszych i najświetniejszych rodów szesnastowiecznej Polski - Firlejami. Miasto Firlej (wcześniej Firlejów) zostało założone w 1557 r. przez wojewodę lubelskiego Mikołaja Firleja z Dąbrowicy. Od początku istnienia było to miasto o typowo rolniczym i rzemieślniczym charakterze, spełniało rolę ośrodka usługowego dla wszystkich włości Firleja. W mieście wybudowany został kościół, który przekształcony został wkrótce w zbór kalwiński. Dopiero w 1685 roku zbudowano tu nową świątynię katolicką. Najazdy kozackie w 1638 r. I wojna polsko-szwedzka w latach 1650-1660 zapoczątkowała upadek miasta.

Po śmierci ostatniego przedstawiciela rodu Firlejów kolejnymi właścicielami miasta były rodziny Zasławskich, Lubomirskich i Sanguszków. W 1841 roku Firlej stał się własnością Henryka Łubieńskiego, dyrektora Banku Polskiego, dzięki któremu powstała w pobliskim Serocku, pierwsza na Lubelszczyźnie, fabryka narzędzi i maszyn rolniczych.

Firlej miał swój udział w walkach powstańczych. W czasie powstania listopadowego 1830 – 1831, 9 maja, w lasach firlejowskich stoczona została zwycięska bitwa oddziałów polskich dowodzonych przez gen. Wojciecha Chrzanowskiego. Podczas powstania styczniowego 1863 r. w okolicy działała partia powstańcza Krysińskiego, do której należało 13 mieszkańców Firleja i 315 ochotników z okolic Sobolewa. 24 maja 1863 r. Grupa podniosła klęskę w potyczce pod Sobolewem. W Sobolewie znajdują się mogiły powstańców. Karą za te przejawy patriotyzmu była utrata praw miejskich w 1869 roku.

Wiek XX przyniósł mieszkańcom poważne straty wynikłe z toczących się na tym terenie działań I wojny światowej – osada została zniszczona przez wycofujących się Rosjan. W czasie II wojny Światowej zginęło ok. 300 mieszkańców gminy, m.in. Niemcy wymordowali wszystkich Żydów. Mimo wszechobecnego terroru mieszkańcy gminy organizowali ruch oporu poprzez wstępowanie w szeregi Batalionów Chłopskich, Armii Krajowej kpt. T.Pośpiecha, Armiię Ludowej. W 1944 roku Firlej został wyzwolony przez oddziały 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.

Po wojnie panował tutaj okres zastoju gospodarczego, dopiero lata 60 –70 przyniosły osadzie długo oczekiwane ożywienie gospodarcze. Dostrzeżono jej atrakcyjne położenie nad pięknymi jeziorami, w otoczeniu sosnowych lasów. Powstało wówczas w Firleju kilkanaście zakładowych ośrodków wypoczynkowych. Reforma administracyjna z 1976 roku powołała do istnienia Gminę Firlej jako jednostkę administracyjną.

Po dziejowych zmianach polityczno-gospodarczych początek lat 90-tych to dynamiczny rozwój infrastruktury komunalnej gminy. Budowa oczyszczalni ścieków, kanalizacji, wodociągu, telefonizacja gminy to zadania które stawiają gminę Firlej w czołówce gmin województwa lubelskiego w zakresie inwestowania. Walory przyrodniczo-geograficzne Gminy Firlej sprzyjają rozwojowi gminy w kierunku turystycznym.

ZABYTKI

Zwiedzając osadę Firlej należy zwrócić uwagę na czworoboczny rynek z zabudową pochodzącą z przełomu XIX i XX wieku. Niektóre domy zachowały konstrukcje zrębową "na rybi ogon" i są uznawane za obiekty zabytkowe. Obszerny niegdyś rynek przekształcono obecnie na zadrzewiony skwer.

Drewniany kościół parafialny zbudowany w roku 1880.jest już trzecim w historii miejscowości. Główny ołtarz - rokokowy, został później uzupełniony ( m. In. Obraz "Przemienienie Pańskie" datuje się na wiek XIX ). W schowku kościoła złożono ołtarz polowy I Pułku Ułanów z 1831 roku. Który to pułk odniósł zwyciestwo w bitwie pod Firlejem.

Cmentarz parafialny posiada ciekawe, godne zobaczenia pomniki. W 1992 roku w centrum rynku odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego (drugi w historii Firleja - pierwszy rozebrano w latach 50-tych).